प्रवरा नदी (Pravara River)

प्रवरा नदी महाराष्ट्रातील अहिल्यादेवीनगर जिल्ह्यातील रतनवाडी गावातून उगम पावते. ही नदी मुळा, आढळा, आणि म्हाळुंगी या उपनद्यांनी समृद्ध असून पुढे गोदावरी नदीला मिळते. प्रवरा नदीच्या प्रवासात ती अनेक महत्त्वाच्या गावांमधून जाते, ज्यात अकोले, संगमनेर, कोल्हार, आणि नेवासा या गावांचा समावेश आहे. या गावांमधील लोकांचे जीवन प्रवरेच्या पाण्यावर अवलंबून आहे, म्हणूनच तिला ‘अमृतवाहिनी’ असेही म्हटले जाते.भंडारदरा धरणापासून ते ओझरपर्यंत प्रवरा नदीला कालवा म्हणून मानले जाते. ओझर येथे नदीचे पाणी अडविण्यासाठी धरण बांधलेले आहे. या धरणामधून दोन प्रमुख कालवे निघतात, जे संगमनेर, अकोले, आणि श्रीरामपूर तालुक्यातील शेतीला पाणी पुरवतात. या कालव्यांमुळे या भागातील शेती समृद्ध झाली आहे आणि शेतकऱ्यांचे जीवनमान उंचावले आहे. प्रवरेच्या पाण्यामुळे विशेषत: ऊस, कापूस, भाजीपाला, आणि फळबागांच्या शेतीला खूप फायदा होतो.प्रवरा नदीचं पाणी केवळ शेतीपुरतेच मर्यादित नाही, तर धार्मिक आणि सांस्कृतिकदृष्ट्याही महत्त्वपूर्ण आहे. नदीच्या किनाऱ्यावर अनेक धार्मिक विधी पार पडतात आणि तीर्थक्षेत्रांचा विकासही झाला आहे. यामुळे प्रवरा नदीला त्या भागातील लोकांच्या श्रद्धेचा आणि आस्थेचा केंद्रबिंदू मानले जाते.प्रवरा नदीवर दोन प्रमुख धरणे आहेत – भंडारदरा आणि निळवंडे धरण. भंडारदरा धरणातून मिळणारे पाणी मोठ्या प्रमाणात शेती आणि पिण्याच्या पाण्यासाठी वापरले जाते. निळवंडे धरणातूनही पाणीपुरवठा केला जातो, ज्यामुळे या भागातील पाण्याचे व्यवस्थापन सुरळीतपणे होते. प्रवरेचा प्रवास रतनवाडीपासून सुरू होतो आणि गोदावरी नदीला मिळेपर्यंत तिच्या प्रवासात अनेक गावांमधील जीवनाचा आधार बनतो. त्यामुळे प्रवरा ही त्या भागातील शेतकऱ्यांसाठी आणि सामान्य लोकांसाठी एक महत्त्वपूर्ण जलस्रोत आहे.