श्री क्षेत्र अकलापूर: १२०० वर्षांचे पवित्र ऐतिहासिक व आध्यात्मिक देवस्थान

श्री क्षेत्र अकलापूर हे अहमदनगर जिल्ह्यातील संगमनेर तालुक्यात स्थित एक पवित्र आणि जागृत देवस्थान आहे, ज्याचा इतिहास सुमारे १२०० वर्षांपूर्वीचा आहे. 

श्री क्षेत्र अकलापुर 

अकलापूर हे गाव पुणे, नाशिक, नगर जिल्ह्यातील जुन्नरपासून ५५ किमी, आळेफाट्यापासून १५ किमी आणि संगमनेरपासून ४० किमी अंतरावर आहे. हे गाव मुळा आणि कास नदीच्या संगमाजवळ वसलेले आहे, आणि याचे महत्त्व महाराष्ट्रातील लाखो भाविकांमध्ये खूप मोठे आहे. हे देवस्थान ‘नवसाला पावणारा दत्त’ म्हणून ओळखले जाते, कारण येथे येणाऱ्या भाविकांच्या मनोकामना पूर्ण होतात असे मानले जाते.

अकलापुर दत्त मंदिर

अकलापूरच्या या स्वयंभू एकमुखी दत्तात्रेयांच्या देवस्थानाची ऐतिहासिक आणि आध्यात्मिक पार्श्वभूमी अत्यंत समृद्ध आहे. शेकडो वर्षांपूर्वी, एका भक्ताला स्वप्नात दृष्टांत आला की गावाच्या उत्तरेला असलेल्या टेकडीतील (अनुसया टेकडी) एका ठिकाणाहून श्री दत्तात्रेयांची मूर्ती बाहेर काढावी. या दृष्टांतानुसार गावकऱ्यांनी मिळून त्या मूर्तीचे उत्खनन केले आणि तिला विधिवत पूजा करून प्राणप्रतिष्ठा केली. श्री दत्त महाराजांचे निस्सीम भक्त संत कोंडाजी बाबा यांच्या संजीवन समाधीचे स्थानही या मंदिरात आहे, आणि त्यामुळे या ठिकाणाचे महत्त्व अधिकच वाढले आहे. दर गुरुवारी या मंदिरात महाआरती होते, ज्यामध्ये हजारो भाविक सहभागी होतात. विशेषतः गुरुवार हा दिवस अकलापूरमध्ये अत्यंत पवित्र मानला जातो. श्री दत्त जयंती आणि गुरुपौर्णिमा या विशेष प्रसंगी लाखो भाविक श्री दत्तात्रेयांच्या दर्शनाला येतात. या पवित्र स्थळाचा उल्लेख संत नामदेवांच्या ग्रंथातही आढळतो, ज्यामुळे अकलापूरची आध्यात्मिक महती स्पष्ट होते.

दत्त मंदिर, अकलापुर 

११ व्या शतकात, पैठणहून आळंदीच्या प्रवासात संत ज्ञानेश्वर, निवृत्तीनाथ, सोपानदेव आणि मुक्ताबाई यांनी अकलापूर येथे मुक्काम केला होता. त्यानंतर त्यांनी आळे येथे आपल्या रेड्याला समाधी दिली. संत नामदेव, श्री संत ज्ञानेश्वर यांसारख्या थोर संतांनी या स्थळाला पवित्र केले आहे, ज्यामुळे या ठिकाणाचे ऐतिहासिक महत्त्व अधिकच अधोरेखित होते.

अकलापूरचे एक अन्य वैशिष्ट्य म्हणजे श्री रंगदास स्वामी यांच्या तपोभूमीचे स्थान. चारशे वर्षांपूर्वी, एक महान योगी, श्री रंगदास स्वामी, येथे अवतरले. त्यांनी १२ वर्ष तपश्चर्या केली होती, ज्यामुळे अकलापूरचा तपोभूमी म्हणूनही उल्लेख केला जातो. स्वामींच्या तपश्चर्येमुळे हे ठिकाण विशेष पवित्र मानले जाते.

श्री क्षेत्र अकलापुर

२००३ साली, अकलापूर ग्रामस्थांनी श्री दत्त मंदिराचा जीर्णोद्धार करण्याचे ठरवले, आणि प. पू. स्वामी गगनगिरी महाराज यांच्या हस्ते सुवर्ण कलशारोहण सोहळा पार पडला. या तीर्थक्षेत्राची धार्मिक, ऐतिहासिक आणि आध्यात्मिक महती लक्षात घेता, प्रत्येकाने या पवित्र स्थळाला किमान एकदा तरी अवश्य भेट द्यावी, असा आग्रह धरला जातो. श्री दत्त महाराजांच्या वास्तव्याने पावन झालेल्या अकलापूरला भेट देणे, ही एक आध्यात्मिक अनुभूती ठरते.