निळवंडे धरण (Nilwande Dam)

निळवंडे धरण हे प्रवरा नदीवर बांधलेले असून, महाराष्ट्रातील अहिल्यानगर जिल्ह्यातील अकोले तालुक्यातील निळवडे गावाजवळ स्थित आहे. या धरणाचे मुख्य उद्दिष्ट त्या भागातील शेतीला आणि जलसंपदेला आवश्यक पाणी पुरवठा करणे आहे. धरणाची क्षमता ७.८ टीएमसी आहे, ज्यामुळे परिसरातील ओलिताखालील मोठ्या क्षेत्राला पाणी पुरवले जाते. या धरणामुळे ६४,२६० हेक्टर क्षेत्रफळ ओलिताखाली येते, ज्यामुळे शेतीमध्ये वाढ झाली आहे आणि शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढले आहे.

निळवंडे धरणाच्या बांधकामाची सुरुवात १९७१ साली झाली होती, आणि आज ते परिसरातील जलसंपदेच्या व्यवस्थापनासाठी महत्त्वाचे केंद्र आहे. धरणाची लांबी ५३३ मीटर असून, उंची ७४.६५ मीटर आहे, ज्यामुळे मोठ्या प्रमाणावर पाण्याचा साठा होतो. जलाशयाची क्षमता ८.३ टीएमसी आहे, ज्यामुळे जलसंधारण क्षेत्र २०२.२१ चौरस किमी इतके विस्तारले आहे. धरणाच्या जलाशयाचे क्षेत्रफळ ८०२ हेक्टर आहे, जे या भागातील शेतीसाठी मोठा पाण्याचा साठा निर्माण करते.

निळवंडे धरणाची सरासरी वार्षिक पावसाची नोंद १०५८ मिलिमीटर आहे, ज्यामुळे धरणाच्या जलसाठ्याची क्षमता टिकून राहते. या धरणाचे व्यवस्थापन महाराष्ट्र जलसंपदा विभागाच्या कार्यकारी अभियंत्यांच्या देखरेखीखाली होते. धरणामुळे या परिसरातील शेतकऱ्यांना नियमित पाण्याचा पुरवठा मिळतो, ज्यामुळे या भागातील कृषी उत्पादनामध्ये मोठी वाढ झाली आहे.

धरणाच्या स्थापनेमुळे अकोले तालुक्यासह आसपासच्या गावांमध्ये जलव्यवस्थापन सुधारले आहे. यामुळे शेतीमध्ये वाढ होऊन शेतकऱ्यांच्या जीवनमानात सकारात्मक बदल घडला आहे. निळवंडे धरणाचा पाणी साठा परिसरातील जलस्रोतांना आणि शेतीला पूरक ठरला असून, या भागातील अर्थव्यवस्थेला बळकटी मिळाली आहे.