261 गावांमध्ये ‘एक गाव एक गणपती’ : सामाजिक एकोप्याचा संदेश देणारी संकल्पना

‘एक गाव, एक गणपती’ ही संकल्पना सामाजिक एकोपा आणि समन्वयाचा संदेश देण्यासाठी अनेक वर्षांपासून महाराष्ट्रातील विविध गावांमध्ये राबवली जात आहे. यंदा जिल्ह्यातील 261 गावांमध्ये हा उपक्रम राबवला गेला, जो गावात गट-तट निर्माण होण्यापासून रोखण्यास मदत करतो. 2022 मध्ये 323 गावांनी आणि 2023 मध्ये 280 गावांनी हा उपक्रम स्वीकारला होता. मात्र, यावर्षी हा आकडा कमी झाल्याचे दिसून आले आहे. तरीसुद्धा, या संकल्पनेद्वारे गावातील कायदा व सुव्यवस्थेचा प्रश्न सुटण्यास मदत होते आणि गावकरी एकत्र येऊन गणेशोत्सव साजरा करतात.

अकोले तालुक्यातील अकोले आणि राजूर पोलीस ठाण्याच्या हद्दीतील 67 गावांनी या संकल्पनेला प्रतिसाद दिला, जो या उपक्रमाचा सर्वाधिक भाग आहे. त्याचबरोबर संगमनेर तालुक्यातील 44 गावांमध्येही हा उपक्रम यशस्वीपणे राबवण्यात आला. या उपक्रमाचा उद्देश गावांतील सामाजिक तणाव कमी करणे आणि गणेशोत्सव काळात शांतता राखणे हा आहे. गणेशोत्सव काळात अनेकदा गावांमध्ये गट-तट निर्माण होऊन वादविवाद होतात, त्यामुळे पोलिसांनी हस्तक्षेप करून ‘एक गाव, एक गणपती’ संकल्पनेचा प्रचार आणि प्रसार केला आहे. या उपक्रमाची अंमलबजावणी करण्यासाठी पोलिस ठाण्यामार्फत गावांमध्ये बैठका घेऊन प्रबोधन करण्यात येते.

तथापि, काही गावांमध्ये या उपक्रमाला मागील काही वर्षांपासून प्रतिसाद कमी मिळत आहे. यंदा अकोले आणि राजूर यांसह संगमनेर तालुक्यातील काही गावांनी मात्र या संकल्पनेला पाठिंबा दिला आहे. संगमनेर शहर आणि तालुका, घारगाव, आश्वी आदी पोलीस ठाण्यांच्या हद्दीतील गावांनीही सामाजिक एकोप्याचा संदेश देण्यासाठी हा उपक्रम स्वीकारला आहे. पारनेर आणि सुपा पोलीस ठाण्याच्या हद्दीतील 33 गावांनी देखील हा उपक्रम राबवला. याशिवाय, नेवासा आणि कर्जत तालुक्यात मात्र फक्त तीन गावांत हा उपक्रम राबवण्यात आला, यावरून असे दिसते की काही भागांमध्ये या संकल्पनेला अपेक्षित प्रतिसाद मिळत नाही.

लोकसंख्येने मोठ्या असलेल्या गावांत ‘एक गाव, एक गणपती’ संकल्पनेला कमी प्रतिसाद मिळत आहे. मात्र, एक हजार ते दोन हजार लोकसंख्या असलेल्या लहान गावांमध्ये ही संकल्पना वाढत आहे. हे लहान गाव आपापसातील वाद आणि गटबाजी टाळण्यासाठी या संकल्पनेला पाठिंबा देत आहेत. त्याचबरोबर, मोठ्या गावांमध्ये सार्वजनिक गणेश मंडळांची संख्या वाढल्याने ‘एक गाव, एक गणपती’ या संकल्पनेचा प्रभाव कमी होत आहे.

यंदा जिल्ह्यात 2636 सार्वजनिक गणेश मंडळे व 113 खासगी गणेश मंडळांनी गणपती बाप्पाची स्थापना केली. मोठ्या धूमधडाक्यात हा उत्सव साजरा केला जात आहे. उत्सवाच्या निमित्ताने विविध राजकीय पक्षांनी आणि कार्यकर्त्यांनी गणेशोत्सवातून राजकीय शक्तीप्रदर्शन देखील केले आहे. आगामी महापालिका, नगरपालिका, जिल्हा परिषद आणि विधानसभा निवडणुकांच्या पार्श्वभूमीवर गणेशोत्सवाच्या माध्यमातून राजकीय पक्ष आपली ताकद दाखवत आहेत, ज्यामुळे मंडळांची संख्या वाढत आहे आणि ‘एक गाव, एक गणपती’ संकल्पनेचा प्रतिसाद कमी होत असल्याचे चित्र आहे.

जिल्ह्यातील विविध पोलीस ठाण्यांच्या हद्दीत हा उपक्रम राबवला गेला आहे. भिंगार, पारनेर, सुपा, नगर, कर्जत, श्रीगोंदे, बेलवंडी, जामखेड, खर्डा, मिरजगाव, शेवगाव, पाथर्डी, नेवासा, शनिशिंगणापूर, शिर्डी, राहाता, लोणी, कोपरगाव, राहुरी, श्रीरामपूर, संगमनेर, राजूर, अकोले, घारगाव, आश्वी आदी गावांत ‘एक गाव, एक गणपती’ संकल्पना राबवून सामाजिक समन्वयाचा संदेश देण्यात आला आहे.

या उपक्रमामुळे गावांतील लोकांमध्ये एकोप्याची भावना वाढीस लागते. लोक एकत्र येऊन गणेशोत्सव साजरा करतात, जे सामाजिक एकोपाचे प्रतीक बनते. अशा संकल्पनांनी गावांमध्ये शांतता, सलोखा आणि एकता वाढवण्यास मदत होते.