अनंत फंदी हे संगमनेरचे एक प्रसिद्ध कवी होते, ज्यांनी "फटका" या काव्यप्रकारात उल्लेखनीय योगदान दिले. त्यांच्या मूळ आडनावाचे नाव घोलप होते, परंतु त्यांना "फंदी" हे आडनाव त्यांच्या मुस्लिम गुरु मलिक फंदी यांच्या नावावरून मिळाले. काव्याच्या क्षेत्रात त्यांनी सुरुवातीला तमाशांमध्ये गाणी, लावणी आणि अन्य रचनांचे गायन केले. या लोककलेच्या माध्यमातून त्यांचे नाव ख्यातीला आले, परंतु त्यांची काव्यप्रतिभा या साच्यात अडकलेली नव्हती. त्यांचे लेखन समाजातील वास्तवाचे प्रखर दर्शन घडवणारे होते, मात्र त्याचा प्रवास अधिक प्रभावी बनला, तो पुण्यश्लोक अहिल्याबाई होळकरांच्या मार्गदर्शनामुळे.
अहिल्याबाई होळकर या धर्मपरायण आणि दूरदृष्टी असलेल्या नेत्या होत्या. त्यांना अनंत फंदींची प्रतिभा जाणवताच, त्यांनी त्यांच्यावर एक महत्त्वपूर्ण आग्रह धरला की तमाशात केवळ लावणी किंवा मनोरंजनपर गाणी लिहिण्याऐवजी समाज प्रबोधन करणारी गीते लिहावीत. हा बदल अत्यंत गरजेचा होता, कारण लावणी आणि तमाशा जरी लोकप्रिय असले तरी समाजात सकारात्मक बदल घडवण्यासाठी ते पुरेसे नव्हते. अनंत फंदी यांनी हा आग्रह स्वीकारला आणि त्यानंतर त्यांच्या लेखणीने एक वेगळेच रूप धारण केले. त्यांनी "फटका" या काव्यप्रकारात समाजप्रबोधनपर गीते रचली, जी जनमानसाला जागृत करणारी होती.
फटका हा काव्यप्रकार उपरोध आणि व्यंग यांच्या माध्यमातून समाजातील दोष, विकृती आणि अन्याय यावर भाष्य करणारा होता. अनंत फंदी यांच्या काव्यातील या फटक्यांनी लोकांना अंतर्मुख होण्यास भाग पाडले. समाजातील विसंगती, शोषण, आणि अन्याय याविरुद्ध त्यांची कवितांनी आवाज उठवला. त्यामुळे त्यांच्या काव्याला केवळ मनोरंजनाचे साधन न मानता, एक सामाजिक आणि सांस्कृतिक चळवळीचा भाग मानले गेले.
फक्त अहिल्याबाईच नाहीत, तर सवाई माधवराव पेशवे यांनीदेखील अनंत फंदींच्या काव्यप्रतिभेला प्रोत्साहन दिले. त्यांच्या काव्यलेखनाची खोली आणि त्यांचे शब्द सामर्थ्य पाहून, माधवराव पेशवे यांनी फंदी यांना कविता करण्यास आणि अधिक सृजनशील लेखन करण्यास प्रेरित केले. अनंत फंदी यांनी सवाई माधवराव पेशव्यांचे चरित्रही लिहिले, जे त्यांच्या लेखनकौशल्याचे आणि पेशव्यांविषयीच्या आदराचे द्योतक आहे.
अनंत फंदींचे साहित्य हे केवळ एका विशिष्ट काळातच नव्हे, तर त्यानंतरही समाजाला दिशा दाखवणारे ठरले आहे. त्यांची समाजाला जागवणारी काव्यप्रतिभा आणि त्यांची शब्दसंपदा अद्वितीय होती. त्यांच्या लेखणीने तत्कालीन समाजाच्या गरजा ओळखून त्यावर भाष्य केले, त्यातील व्यंग आणि उपरोधाने अनेकांना जागृत केले.
.jpeg)
0 टिप्पण्या