संगमनेर महाविद्यालय: शिक्षण क्षेत्रातील अग्रणी आणि स्वायत्त शिक्षण संस्थान

संगमनेर नगरपालिका कला, दामोदर जगन्नाथ मालपाणी वाणिज्य, आणि बस्तीराम नारायणदास सारडा विज्ञान महाविद्यालय हे अहमदनगर जिल्ह्यातील एक प्रमुख शिक्षण संस्थान आहे. या महाविद्यालयाने शिक्षणाच्या क्षेत्रात आपला ठसा उमटवला आहे. २०१६ साली राष्ट्रीय मूल्यांकन आणि मान्यता परिषद (NAAC) ने या महाविद्यालयाला 'अ+' श्रेणी दिली होती, जे त्याच्या शैक्षणिक गुणवत्ता आणि नवकल्पनाशील उपक्रमांची साक्ष आहे. २०२१ पासून या महाविद्यालयाला 'स्वायत्त' दर्जा प्राप्त झाला आहे, ज्यामुळे संस्थेला शैक्षणिक धोरणांमध्ये स्वातंत्र्य मिळाले आहे.

संगमनेर महाविद्यालय

हे महाविद्यालय शिक्षण प्रसारक संस्था, संगमनेर द्वारे संचालित होते आणि "संगमनेर महाविद्यालय" या नावाने अधिक परिचित आहे. सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठाशी संलग्न असलेले हे महाविद्यालय अहमदनगर जिल्ह्यातील ग्रामीण भागातील पहिले आणि जिल्ह्यातील दुसरे महाविद्यालय आहे. याचे औपचारिक उद्घाटन तत्कालीन संरक्षणमंत्री आणि महाराष्ट्राचे माजी मुख्यमंत्री यशवंतराव चव्हाण यांच्या हस्ते झाले. ग्रामीण भागातील विद्यार्थ्यांना उच्च शिक्षणाची संधी मिळावी यासाठी हे महाविद्यालय स्थापन करण्यात आले होते.

शिक्षण प्रसारक संस्था, संगमनेर ची स्थापना १९६१ साली नेते शंकरराव गंगाधर जोशी यांच्या नेतृत्वाखाली झाली. संस्थेच्या स्थापनेमागे अनेक सामाजिक नेत्यांचा सहभाग होता, ज्यात ॲड. भास्करराव दुर्वे, व्यापारी भिकुसा क्षत्रिय, ज्येष्ठ नेते बी. जे. खताळ पाटील, भाऊसाहेब थोरात, हिंमतलाल शाह, आणि व्यापारी जगन्नाथ मालपाणी यांचा समावेश होता. प्रा. मधुसूदन कौंडिण्य हे या महाविद्यालयाचे पहिले प्राचार्य होते, आणि त्यांनी १९९३ पर्यंत ३३ वर्षे या संस्थेचे नेतृत्व केले. शिक्षण प्रसारक संस्थेच्या स्थापनेनंतर १९६१ साली कला आणि वाणिज्य शाखा सुरु करण्यात आल्या, तर १९६५ साली विज्ञान शाखेची स्थापना झाली. वर्तमान अध्यक्ष श. ना. नवलगुंदकर आहेत, तर डॉ. संजय मालपाणी हे कार्याध्यक्ष पदावर कार्यरत आहेत. महाविद्यालयाचे ब्रीदवाक्य "प्रज्वालितो ज्ञानमयः प्रदीपः" आहे, जे ज्ञानाच्या प्रसाराचे प्रतीक आहे.

महाविद्यालयाचे ब्रीदवाक्य

महाविद्यालयाच्या स्थापनेसाठी अनेक प्रयत्न झाले. २ ऑक्टोबर १९५९ रोजी गांधी जयंती निमित्त आयोजित श्रद्धांजली सभेत, शंकरराव जोशी यांनी संगमनेर येथे महाविद्यालय स्थापन करण्याचे आवाहन केले होते. त्यावेळी पुणे विद्यापीठाच्या शुल्काची पहिली देणगी म्हणून शंकरराव जोशी यांनी स्वतःचे रु. ५०० भरले होते. १९६१ साली शिक्षण प्रसारक संस्थेची स्थापना झाली, आणि काही महिन्यांच्या आतच महाविद्यालय स्थापनेची प्रक्रिया सुरू झाली. पुणे विद्यापीठाने २४ फेब्रुवारी १९६१ रोजी महाविद्यालयास मंजुरी दिली, आणि नगरपालिकेने रु. २५,००० खर्च करून प्राथमिक शाळेच्या जागेवर दोन हॉल बांधून महाविद्यालयाची सुरुवात केली. १९ जून १९६१ रोजी नव्या इमारतीत महाविद्यालयाचे उद्घाटन करण्यात आले. गीता पठण, मंत्र जागरण आणि सत्यनारायण महापूजेच्या माध्यमातून हा सोहळा संपन्न झाला. उपस्थित नागरिकांना संबोधित करताना हिंमतलाल शाह यांनी विद्यार्थ्यांच्या उज्ज्वल भवितव्याची हमी दिली. २० जून १९६१ रोजी महाविद्यालय औपचारिकरित्या सुरू झाले, आणि या संस्थेने आपली शिक्षण यात्रा सुरू केली. 

महाविद्यालयाच्या स्थापनेपासून त्याच्या सर्व क्रियाकलापात पारदर्शकता आणि प्रामाणिकपणा दिसून येतो. या महाविद्यालयाच्या स्थापनेतून ग्रामीण भागातील विद्यार्थ्यांना उच्च शिक्षणाची संधी उपलब्ध झाली आहे. संगमनेर महाविद्यालयाच्या इतिहासातील महत्त्वाचे टप्पे, त्याची गुणवत्ता, आणि समाजातील योगदान, यामुळे हे महाविद्यालय शिक्षण क्षेत्रात एक आदर्श उदाहरण बनले आहे.